(1) Μεθοδολογία συγγραφής επιστημονικών εργασιών (6 ECTS)
Στο μάθημα αυτό θα επιχειρηθεί να εισαχθούν οι φοιτητές του Προγράμματος στις τεχνικές και στις μεθόδους συγγραφής μιας επιστημονικής εργασίας. Πιο συγκεκριμένα, θα δοθεί έμφαση στα μέρη από τα οποία απαρτίζεται μια επιστημονική μελέτη, στους τρόπους με τους οποίους συλλέγεται, ταξινομείται και συντίθεται το συναφές υλικό, στις τεχνικές με τις οποίες δίδεται μια παραπομπή και συγκροτείται μια βιβλιογραφία, στις μεθόδους τεκμηρίωσης των επιστημονικών απόψεων και γενικά στο πώς παρουσιάζεται με τρόπο άρτιο και συστηματικό μια εργασία με ακαδημαϊκές προδιαγραφές.
(2) Σύνδεση παλαιότερων περιόδων της νεοελληνικής γλώσσας με νεότερες (Ιστορία της γλώσσας) (8 ECTS)
Αντικείμενο του μαθήματος είναι η διαμόρφωση και η εξελικτική πορεία της ελληνικής γλώσσας από την ύστερη αρχαιότητα έως σήμερα, βάσει γεωγραφικών και κοινωνικών κριτηρίων. Εξετάζονται οι γραπτές και οι προφορικές μορφές της γλώσσας – μορφές αισθητά διαφορετικές – συνεπεία ποικίλων εξωτερικών και εσωτερικών παραγόντων. Δίδεται έμφαση στις προφορικές μορφές της γλώσσας όπως αυτές αποτυπώνονται σε ιδιωτικού χαρακτήρα επιγραφές και παπύρους και σε κείμενα της δημώδους γραμματείας καθώς και στην ερμηνεία των γλωσσικών φαινομένων με βάση τις μεθόδους της ιστορικής γλωσσολογίας. Θα εξεταστούν οι ακόλουθες θεματικές ενότητες:
- Εισαγωγή: η διαχρονική διάσταση της ελληνικής
– Η καταγωγή της ελληνικής γλώσσας
– Ιστορικές περίοδοι της ελληνικής γλώσσας
– Γλώσσα και δομή: η δομή της ελληνικής γλώσσας.
- Η αρχαία ελληνική και οι διάλεκτοι της: η ανοδική πορεία της αττικής διαλέκτου
- Η ελληνική στον ελληνιστικό κόσμο και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
– Γένεση και πηγές της Κοινής
– Φωνολογικές, μορφολογικές και συντακτικές εξελίξεις της Κοινής
– Το λεξιλόγιο της Κοινής
- Η ελληνική στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία
– Καθομιλουμένη και γραφόμενες
– Γλωσσικές αλληλεπιδράσεις
- Η ελληνική στην περίοδο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
– Η καθομιλουμένη
– Η επίδραση της τουρκικής
– Διάλεκτοι και ιδιώματα της νέας ελληνικής
- Το «γλωσσικό ζήτημα» και η διαμόρφωση της σύγχρονης γλώσσας
(3) Ζητήματα Συγκριτικής Γραμματολογίας και Θεωρίας της Λογοτεχνίας: Λογοτεχνία, τέχνη και ψυχανάλυση (8 ECTS)
Η σύνδεση της ψυχανάλυσης με τη λογοτεχνία και την τέχνη στον εικοστό αιώνα είναι το αντικείμενο του μαθήματος. Στη διάρκεια του θα εξετασθούν τα θεμελιώδη κείμενα της φροϋδικής και της λακανικής ψυχανάλυσης, καθώς και των επιγόνών τους, με παράλληλη ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων και εξέταση εικαστικών και κινηματογραφικών έργων. Έμφαση θα δοθεί στις διαδικασίες ανάδυσης λόγων που αναφέρονται στη συγκρότηση του υποκειμένου και στον πολιτισμό. Κεντρικές έννοιες: σεξουαλικότητα – η ομάδα και η ηθική της – παράδοση και οι πηγές του πολιτισμού – πολιτισμός και εξιλέωση.
Η ανάγνωση ενός ποιήματος ή ενός μυθιστορήματος μοιάζει ή διαφέρει από τη θέαση ενός πίνακα ζωγραφικής ή την παρακολούθηση μιας ταινίας; Ποιο είναι, στην εκάστοτε περίπτωση, το φαντασιακό αποτέλεσμα και το βίωμα, το αποτέλεσμα του υποκειμένου; Το μάθημα περιλαμβάνει την εξέταση λογοτεχνικών κειμένων του 20ού αιώνα, σε σύνδεση με τις εικαστικές τέχνες (ζωγραφική, φωτογραφία, κολάζ, κ.τ.ό.) και τον κινηματογράφο. Καθώς η τέχνη δεν λειτουργεί αποκομμένη από την καθημερινή ατομική ζωή του παραγωγού και του αποδέκτη της, ούτε ανεξάρτητα από τον κοινωνικό χώρο, η μελέτη της διασταύρωσης των τεχνών συμβάλλει στην κατανόηση τόσο της διαμόρφωσης της ταυτότητας των υποκειμένων (συγγραφέων, καλλιτεχνών, αναγνωστών και θεατών του έργου τέχνης) όσο και της συγκρότησης της σύγχρονης κοινωνικής και πολιτισμικής συνθήκης.
Ειδικότερα στο μάθημα εξετάζεται η σχέση η οποία αναπτύσσεται ανάμεσα στην ελληνική λογοτεχνία και τέχνη του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα και στη σύγχρονη της ευρωπαϊκή, με έμφαση σε κινήματα όπως ο μοντερνισμός και ο υπερρεαλισμός.
(4) Αξιοποίηση ηλεκτρονικών πόρων στη Νεοελληνική Φιλολογία – Digital Humanities (8 ECTS)
Στόχοι του μαθήματος: Εξοικείωση των φοιτητών με τους γλωσσικούς πόρους, διεθνείς και ελληνικούς, και τις σύγχρονες τεχνολογικές τάσεις στη διαχείριση δεδομένων.
Ακολουθεί αδρομερής περιγραφή των θεμάτων που θα συζητηθούν και της βασικής οργάνωσης του μαθήματος:
– Παρουσίαση των σημαντικών διεθνών γλωσσικών πόρων (WordNet, ΑΑΤ, Wikipedia και οι περί αυτήν αναπτυσσόμενοι πόροι, Europeana και οι περί αυτήν αναπτυσσόμενοι πόροι, βάσεις όρων της IASTE βάσεις δεδομένων από παράλληλα σώματα κειμένων, επισημειωμένες βάσεις κειμενικών δεδομένων, tree banks, βάσεις δεδομένων για την Αρχαία Ελληνική, π.χ. η Titus, αποθετήρια): πώς φτιάχνονται και τι χρήσεις εξυπηρετούν, συνδεδεμένα δεδομένα και σημασιολογικός ιστός. Παρουσία της ελληνικής σε αυτούς τους πόρους και αυτές τις διεργασίες (δυστυχώς είναι μικρή): (6-7 διαλέξεις, συνοδευμένες με ασκήσεις ώστε οι φοιτητές να χρησιμοποιήσουν τους πόρους και να αρχίσουν να διαμορφώνουν γνώμη).
– Ελληνικοί πόροι (βάσεις δεδομένων κοινής γλώσσας και ειδικών γλωσσών, π.χ. ασθενών με αφασία, ιστοσελίδες μουσείων με κάποια σοβαρή τεκμηρίωση των εκθεμάτων, λεξικά και ορολογικές βάσεις, εργαλεία επεξεργασίας φυσικής γλώσσας): αντίστοιχα ερωτήματα με πριν, σύγκριση με τους διεθνείς πόρους. Οι ασκήσεις εδώ θα στοχεύουν στην εξοικείωση με τους πόρους και στην ανάληψη μεγαλυτέρων ασκήσεων, π.χ. διπλωματικών εργασιών (5-6 διαλέξεις) Τελευταία διάλεξη: συζήτηση, ερωτήματα, ιδέες για διπλωματικές εργασίες ή και παραπέρα.